خلیل‌الله خلیلی؛ شاعر بیداری و پایداری

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

خلیل‌‌الله خلیلی مشهورترین شاعر معاصر افغانستان است. شعر او درون‌مایه‌‌های متنوعی دارد، اما مضامین مرتبط با بیداری و پایداری در آثار خلیلی از جایگاه درخور توجهی برخوردار است. مضامینی همچون آرمان فلسطین، انترناسیونالیسم اسلامی، آزادی‌خواهی، استعمارستیزی، و دعوت مسلمانان به اتحاد و پرهیز از تفرقه در حوزة شعر بیداری و درون‌مایه‌‌هایی همچون نفی استبداد و سلطة بیگانگان، ستایش مجاهدان و رزمندگان، شرح مصائب و مشکلات جنگ، و بیان دشواری‌‌های مهاجرت و غربت در زمرة مضامین پایداریِ شعر خلیلی قرار می‌‌گیرند. این مقاله، ضمن تبیین زمینه‌‌های شکل‌‌گیری مضامین بیداری و پایداری در آثار خلیل‌‌الله خلیلی، به تحلیل نمونه‌‌هایی از این اشعار می‌‌پردازد.


 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Khalilollah Khalili; the Poet of Awakening and Stability

نویسندگان [English]

  • Reza Chehreqani 1
  • Esmail Shafaq 2
چکیده [English]

Khalilollah Khalili is the most well-known contemporary poet from Afghanistan. His poetry has different themes, but the themes related to awakening and stability has a high status in his works. Themes such as the cause of Palestine, Islamic internationalism, liberality, opposition to colonialism and inviting Muslims to unity and avoid dispersion are in the category of the poetry of awakening. Themes such as reproaching hegemony of the aliens, praising the fighters, describing the war difficulties and catastrophes and expressing the difficulty of immigration and loneliness are in the category of poetry of stability in Khalili’s works. This paper explains the grounds for forming the themes of awakening and stability in Khalilollah Khalili’s works and also analyzes some of these poems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khalilollah Khalili
  • Islamic awakening
  • poetry of resistance
  • Afghan poetry
آئینه‌‌وند، صادق (1370). «ادبیات مقاومت»، کیهان فرهنگی، ش 7.
آرزو، عبدالغفور (1375). نقد خلیلی، مشهد: ترانه.
اقبال لاهوری، محمد (1382). کلیات، به اهتمام پروین قائمی، تهران: پیمان.
انوشه، حسن و همکاران (1375). دانشنامة ادب فارسی، ‌ج ۳، «ادب فارسی در افغانستان»، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
باختری، واصف (1373). «دیروز،‌ امروز و فردای شعر افغانستان»، مجلة شعر، ش 14.
برادسکی، جوزف (1373). «شعر، شکلی از مقاومت در برابر واقعیت»، ترجمة شهلا شاهسوندی، مجلة شعر، ش 16.
پهلوان، چنگیز (1377). «شعر امروز افغانستان»، مجلة آینده، ش 7 - 12.
چهرقانی برچلویی، رضا (1389). از حنجره‌‌های شرقی (سیری در شعر پایداری ‌‌افغانستان)، تهران: هزارة ققنوس.
چهرقانی، رضا (1383). «تاریخ منظوم جنگ در افغانستان»، فصل‌نامة فرهنگ پایداری، ش ۱.
حق‌شناس، ش. ن. (1363). دسایس و جنایات روس‌‌ها در افغانستان (از امیر دوست‌‌محمدخان تا ببرک)، تهران: کمیتة فرهنگی دفتر مرکزی جمعیت اسلامی افغانستان.
خلیلی، خلیل‌‌الله (1341). دیوان، گردآورنده محمدهاشم امیدوار هراتی، تهران.
خلیلی، خلیل‌‌الله (1364). اشک‌‌ها و خون‌‌ها، اسلام‌‌آباد: انتشارت رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران.
خلیلی، خلیل‌‌الله (1365). شب‌‌های آوارگی، اسلام‌آباد: شورای ثقافتی جهاد افغانستان.
خلیلی، خلیل‌‌الله (1372). مجموعه اشعار، به کوشش مهدی مداینی، تهران: م‍وس‍سة م‍طال‍ع‍ات‌ و تحقیقات‌ فرهنگی‌ (پ‍ژوه‍ش‍گ‍اه‌).
خلیلی، خلیل‌‌الله (1378). دیوان، با مقدمة محمدسرور مولایی، تهران: عرفان.
رادفر، ابوالقاسم (1379). گزیدة اشعار فارسی اقبال لاهوری، تهران: امیرکبیر.
سافی، م. (1379). «دو رهیافت متفاوت در جریان بازگشت به اسلام در جهان عرب»، ترجمة سیداحمد موثقی، فصل‌نامة علوم سیاسی، ش 12.
سنگری، محمدرضا (1383). «ادبیات پایداری»، مجلة شعر، ش 39.
شعردوست، علی‌‌اصغر (1390). تاریخ ادبیات نوین تاجیکستان، تهران: علمی و فرهنگی.
شفق، اسماعیل و رضا چهرقانی (1391). «بازگشت ادبی در شعر فارسی افغانستان»، فصل‌نامة فنون ادبی، ش 2 (پیاپی 7).
طاووسی، محمود (1378). مثنوی هزارة اول،‌ شیراز: نوید.
الفنستون، مونت استوارت (1376). افغانان (جای، فرهنگ، نژاد)، ترجمة محمدآصف فکرت، مشهد: آستان قدس رضوی.
کاظمی، محمدکاظم (1379). شعر پارسی، مشهد: ضریح آفتاب.
کلیفورد، مری لوئیس (1371). سرزمین و مردم افغانستان، ترجمة مرتضی اسعدی، ‌تهران: علمی و فرهنگی.‌
گروهی از پژوهشگران (1376). افغانستان (مجموعه مقالات)، ترجمة سعید ارباب‌‌شیرانی و هوشنگ اعلم، تهران: بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی.
مظفری، ابوطالب (1371). از سر تربت آتش‌‌نفسان می‌‌آیم، شانه‌‌های زخمی پامیر، به کوشش ‌م. ح. ملک جعفریان، تهران: حوزة هنری.
مظفری، ابوطالب (1373). «شاعری جست‌وجوی حقیقت است»،‌ مجلة شعر، ش 13.
مولایی، ‌محمدسرور (1350). برگزیدة شعر معاصر افغانستان، تهران: رز.
مولایی، ‌محمدسرور (1368). «به یاد خلیل‌‌الله خلیلی»، مجلة آینده، ش 3‌‌ - 5.
ولایتی، علی‌‌اکبر (1389). فرهنگ و تمدن اسلامی، تهران: دفتر نشر معارف.