بن‌مایه‌شناسی نمادین مرگ در غزل اجتماعی معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی

2 گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران

10.30465/copl.2023.45662.4003

چکیده

نمادپردازی یکی از ویژگی‌های مهم و برجستة غزل اجتماعی معاصر است. در این اشعار برخی از بن‌ما‌یه‌ها به دلیل چندمعنا بودن از نقش بن‌مایة صرف فراتر رفته و به نماد تبدیل شده‌اند. با توجه به اهمیت نمادها و بن‌مایه‌ها در تحلیل آثار ادبی و مطالعات سبک‌شناسی، شناخت درست این بن‌مایه‌های نمادین ما را با زاویة دید شاعر، ذهنیت و روحیة او، سطح فکر و اندیشه‌ و وضعیت سیاسی- اجتماعی دورة تاریخی زندگی او آشنا می‌کند. یکی از کهن‌ترین موتیف‌هایی که به دلیل تأثیرگذاری عمیق آن بر انسان، از گذشته‌های دور مورد توجه بشر بوده مرگ است و هنرمندان، آثار هنری فراوانی دربارة موتیف مرگ خلق کرده‌اند. از مجموع 1236 غزلی که در بین سال‌های 1350 تا 1384 سروده و در کتاب غزل اجتماعی معاصر گردآوری شده‌اند، بن‌مایة 308 غزل یعنی 25 درصد غزلیات، «مرگ» است. طبق بررسی‌های سبک‌شناختی، واژه‌های «شب»، «روز و صبح»، «خاموشی و سیاهی»، «بهار»، «خزان و زمستان»، «درخت»، «باغ»، «باد»، «خاک»، «آتش» و «خورشید و آفتاب» بن‌مایه‌هایی هستند که از طبیعت گرفته شده و به دلیل تکثر معنایی، کارکرد نمادین پیدا کرده و به نماد تبدیل شده‌اند. این مقاله می‌کوشد این بن‌مایه های نمادین را با روش توصیفی- تحلیلی بررسی کرده و معنای آن‌ها را در بخشی از غزل‌های اجتماعی معاصر بیان کند.

کلیدواژگان: بن‌مایه‌شناسی، بن‌مایة نمادین، غزل اجتماعی معاصر، مرگ، موتیف، نماد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Symbolic Motifology of Death in Contemporary Social Sonnets

نویسندگان [English]

  • Raheleh Mahmoudi 1
  • Nematollah Iranzadeh 2
1 Ph.D. Student of Persian Literature, Faculty of Literature and Foreign Languages, Allameh Tabataba'i University Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Persian Literature, Faculty of Literature and Foreign Languages, Allameh Tabataba'i University Tehran, Iran
چکیده [English]

Symbolist is one of the important and outstanding features of contemporary social sonnets. In these poems, some of the motifs have multiple meanings so they have became to symbols. Symbols and motifs are significant in analysis of literary works and stylistic studies, so by correct understanding of these symbolic motifs we will understand the perspective of the poet, his mentality and spirit, the level of thought and the political-social situation of his life period. Death is one of the oldest motifs that has been in the center of attention for a long time due to its tremendous impact on a person, and many works of art have created about that. From the total of 1236 sonnets written between 1350 SH to 1384 SH and collected in the book of Contemporary Social Sonnets, “death” is the motif of 308 sonnets, i.e. 25% of them. According to stylistic studies, the words "night", "day and morning", "silence and darkness", "spring", "reservoir and winter", "tree", "garden", "wind", "soil", "fire" " and "sun and sunshine" are motifs that came from the nature. Because of their multiple meanings, this motifs have symbolic function. This article tries to analyze these symbolic motifs with a descriptive-analytical method and express their exact meaning in some verses of contemporary social sonnets.

Keywords: contemporary social sonnets, death, motif, motifology,

کلیدواژه‌ها [English]

  • contemporary social sonnets
  • death
  • motif
  • motifology
  • symbol
  • symbolic motif

مراجع

- آمدی، عبدالواحدبن محمد، آقا جمال الدین خوانساری. (1366). شرح آقا جمال الدین خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم‏. مصحح: حسینى ارموى محدث، ج۲، تهران: دانشگاه تهران
- حسن­پور آلاشتی، حسین. (1384). طرز تازه؛ سبک­شناسی غزل سبک هندی. تهران: سخن.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1376). شاعر آیینه­ها (بررسی سبک هندی و شعر بیدل). تهران: آگاه.
- شمیسا، سیروس. (1384). کلیات سبک­شناسی. تهران: میترا.
- شوالیه، ژان ژاک و گربران، آلن. (1388) فرهنگ نمادها. 4 ج، ترجمة سودابه فضائلی و علیرضا احمدیان، چاپ اول، تهران: جیحون.
- کواکبی، سیدعبدالرحمن. (1390). طبیعت استبداد. تهران: علم.
- لوچر، ماکس. (1386). روانشناسی رنگ‌ها. ترجمة ویدا ابی‌زاده، تهران: درسا.
- مظفری ساوجی، مهدی. (1393). غزل اجتماعی معاصر. تهران: نگاه.
- مقدادی، بهرام. (1393). دانشنامة نقد ادبی از افلاطون تا بارت. تهران: چشمه.
- واثقی، علی. (1336). مصاحبه با دو شاعر عرب. تهران: چاپخش.
مقالات
آل‌ابراهیم دهکردی، صبا. (1395). «نقش درخت سرو و معانی نمادین آن در نگاره‌هایی از شاهنامة تهماسبی». نشریة باغ نظر، اسفند، دوره13، ش45، صص 105-114.
- پورنامداریان، تقی؛ خسروی شکیب، محمد. (1387). «دگردیسی نمادها در شعر معاصر». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، پاییز و زمستان، ش 11، صص 147-162.
- پورنامداریان، تقی؛ ابوالقاسم رادفر، جلیل شاکری. (1391). «بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر». نشریة ادبیات پارسی معاصر، سال دوم، ش 1، صص 25-48.
- تقوی، محمد؛ دهقان، الهام. (1388). «موتیف چیست و چگونه شکل می گیرد؟». فصلنامه تخصصی نقد ادبی، زمستان، ش 8، صص 7-32.
سمیعی گیلانی، احمد. (تابستان 1386). « مضمون، مایة غالب و نماد». نشریة نامه فرهنگستان، ش34، صص 49-59.
- عبداللهی، منیژه. (1382). «سفر در جست­وجوی زندگی جاوید». مجموعه مقالات همایش سفر دانشگاه تهران، صص 157-181.
- فروغی، حسن؛ رضایی، مهناز. (1392). «تصویر مرگ و زندگی در شعر معاصر ایران». پژوهش ادبیات معاصر جهان، دورة 18، ش2، صص 159-170
فضایلی، سودابه. (1386). «جهان بدون نماد و مرگ معنوی انسان: ارتباط آیین، اسطوره و نماد». نشریة آزما، ش53، صص 8-11.
- کرمی، محمدحسین؛ نحوی، اکبر و رضایی، محمود. (1388). «حماسه گیلگمش در بوته نقدی نو». نشریة دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ش26، (پیاپی23)، صص 233-265.
- محمودی، علی‌محمد؛ طغیانی، اسحاق. (1399). «واکاوی نگاه­ها به مرگ در غزل معاصر». نشریة شعرپژوهی، بهار، شمارة 43، صص 205-233.
- مشایخ کندسکلا، فهیمه؛ فخر اسلام، بتول؛ نوروز، مهدی؛ شعبانی، اکبر. (1401). «مؤلفه‌های مرگ‌اندیشی در شعر معاصر». نشریة سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، فروردنین، شمارة 71، صص 51-66
- نظریانی، عبدالناصر و منفردان، الهام. (1388). «نمادپردازی سیاسی- اجتماعی در اشعار نصرت رحمانی». مجلة دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان. سال8، ش 28، صص 139-160
- Abrams, M.H. (1970), A Glossary of literary, New York: Holt Rinehart

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار