بازیابی خود در شعر غنایی (ارتباط تعاملیِ خواننده با شعر غنایی)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

فارغ التحصیل مقطع دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

چکیده

در بینِ انواع ادبی، نوع غنایی با رویکردهایی که بر نقش و اهمیّتِ خواننده تأکید می­کنند، سازگاری بیشتری دارد. در این نوع ادبی تعاملِ متقابلی که در حینِ خوانش بینِ خواننده و اثر شکل می­گیرد، معلول بازتاب عواطفِ جمعی و طبیعتِ عام، ذاتی و کلّیِ انسان­ها در این نوع از آثار است. پدیده­هایی که عواطفِ جمعی و مشترک انسان­ها در آنها پدیدار می­شود، وابسته به زمان و مکان خاصّی نیستند؛ بلکه با ذات و هستیِ انسان­ها در ارتباطند. انسان­ها در عشق، مرگ، غربت، هجران، وصال، شادی، غم و ... عموماً دچار حالات و عواطفِ مشابه و یکسان می­شوند؛ از این رو در آثار غنایی، به­ویژه شعر غنایی، به عنوان بسترِ این پدیده­ها، حالات و موقعیّت­هایی بروز می­کند که انسان­ها تقریباً تجربه­های مشابهی در آنها دارند. با توجّه به این قضیه است که خواننده در خوانشِ آثار غنایی بیشتر از انواعِ ادبیِ دیگر بازتابی از عواطف و روحیاتِ درونیِ خود را احساس می­کند. وجودِ این فرایند باعث می­شود که عملِ درک و تفسیر خواننده از اثر با برقراری ارتباط بینِ زندگی و تجربه­های شخصیِ خود با اثر همراه باشد. نتیجۀ چنین فرایندی، تعاملِ دو سویه بین خواننده و اثر است: 1ـ فهم و عینیت­بخشی به اثر به کمکِ تجربیات و درونیّات شخصی؛ 2ـ تفسیر و بازنگری تجربه­های گذشتۀ خود با کمک متن. در این مقاله، ضمن تبیین نوع و چگونگیِ تعامل خواننده با گونۀ غنایی، به فرایند تعامل خواننده با هریک از دو نوع ادبیِ حماسی و حکمی ـ تعلیمی نیز اشاره شده است تا تفاوت ارتباط تعاملی خواننده با متن در گونه‌های ادبی مشخّص شود. نتیجۀ کار نشان می‌دهد که برخلاف گونۀ غنایی که خواننده در حینِ خوانش، خود را در مرکز می‌بیند و تجربه‌های عاطفیِ خود را بازیابی می‌کند، در دو گونۀ حماسی و حکمی ـ تعلیمی خود را در حاشیه و به عنوان ناظر عملِ دیگر/ دیگران می‌بیند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
.
استوری، جان (1388). داستان­های عامه پسند، ترجمۀ حسین پاینده، چاپ اوّل، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و انتشارات اسلامی.
اعتصامی، پروین (1389). دیوان شعر، چاپ نهم، تهران: نشر ثالث.
ال.گورین، ویلفرد و همکاران (1377). راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمۀ زهرا میهن­خواه، چاپ سوم، تهران: نشر اطلاعات.
ایگلتون، تری (1388). پیش­درآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، چاپ پنجم، تهران: نشر مرکز.
ایو تادیه، ژان (1377). نقد ادبی در سد­­ۀ بیستم، ترجمۀ محمدرحیم احمدی، چاپ اوّل، تهران: سوره.
بالو، فرزاد و سیده مائده واقع­دشتی (1396). نمودهای مفهوم دیگری در اشعار فروغ فرخزاد، نشریۀ ادبیات پارسی معاصر، شمارۀ 23، صص 149- 125.
پورنامداریان، تقی (1386). مقالۀ «انواع ادبی»، مجله علوم ادبی دانشگاه قم، سال اول، شماره سوم، صص7 ـ 22.
تایسن، لیس (1387). نظریه­های نقد ادبی معاصر، ترجمۀ مازیار حسین­زاده، چاپ اول، تهران: نشر نگاه امروز.
تسلیمی، علی (1388). نقد ادبی، چاپ اول، تهران: کتاب آمه.
حسن­پور، هیوا (1396). بوطیقای روایت در منظومه­های غنایی نظامی، چاپ اول، تهران: آریازمین.
دوبرو، هدر (1389). ژانر (نوع ادبی)، ترجمه فرزانه طاهری، چاپ اوّل، تهران: نشر مرکز.
دیچز، دیوید (1388). شیوه­های نقد ادبی، ترجمۀ محمد تقی صدیقیان و غلامحسین یوسفی، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
ریما مکاریک، ایرنا (1384). دانش­نامه نظریه­های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمد نبوی، چاپ اول، تهران: آگه.
سارتر، ژان­پل (1370). ادبیات چیست، ترجمۀ ابوالحسن نجفی، تهران: زمان.
سلدن، رامان (1387). راهنمای نظریه ادبی معاصر، ترجمه عباس مخبر، چاپ چهارم، تهران: طرح نو.
شفیعی­کدکنی، محمدرضا (1376). هزارۀ دوم آهوی کوهی، تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1380). نقد ادبی، چاپ دوم، تهران: انتشارات فردوس.
صفوی، کورش (1394). از زبان‌شناسی به ادبیات (جلد اول: نظم)، چاپ پنجم، تهران: سوره مهر.
قاسمی‌پور، قدرت (1389). مقالۀ «وجه در برابر گونه: بحثی در قلمروی نظریۀ انواع ادبی»، فصلنامۀ نقد ادبی، سال 3، شمارۀ 10، صص 63 ـ 89.
کالر، جاناتان (1388). بوطیقای ساخت­گرا، ترجمۀ کورش صفوی، چاپ اوّل، تهران: انتشارات مینوی خرد.
کسرایی، سیاوش (1383). آرش کمانگیر، تهران: نشر کتاب نادر.
مشیری، فریدون (1387). بازتاب نفس صبحدمان (کلیات اشعار) (ج1)، چاپ هفتم، تهران: نشر چشمه.
موران، برنا (1389). نظریه­های ادبیات و نقد، ترجمه ناصر داوران، چاپ اول، تهران: نگاه.