تاریخ نقد ادبی معاصر در ترازوی نقد

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبایت فارسی دانشگاه گلستان

چکیده

نقد ادبی در سال­های اخیر با اقبال فراوانی از سوی پژوهشگران مواجه گردیده است. جدای از انبوه کسانی که نقد آثار ادبی را رسالت و خویشکاری خود ساخته، آثار متعددی در نقد آثار شاعران و نویسندگان آفریده­اند، برخی دیگر از پژوهشگران معاصر به مباحث پیرامونی نقد ادبی چون جامعه شناسی نقد توجّه کرده، به نقد و مباحث آن پرداخته­اند؛ تاریخ نقد ادبی یکی از این مباحث پیرامونی است که درچند دهۀ گذشته نگاه بسیاری از پژوهشگران و محقّقان را به خود معطوف ساخته است. نتیجۀ این توجه انتشار آثار ارزشمندی چون نقد ادبی زرین کوب بوده است. البتّه این توجّه به تاریخ نقد تنها به دوران پیشامشروطه خلاصه نمی­شود و پژوهشگرانی نیز بوده­اند که به تحقیق و پژوهش پیرامون تاریخ نقد ادبی معاصر پرداخته­اند؛ پیشگامان نقد ادبی در ایران ازمحمد دهقانی و روشنگران ایرانی و نقد ادبی از ایرج پارسی نژاد دواثر شاخص (و یا شاخص­ترین) در حوزۀ تاریخ نقد ادبی معاصر هستند؛ در مقالۀ حاضر به نقد و بررسی این دو اثر (و همچنین کتابِ بنیانگذاران نقد ادبی جدید در ایران) پرداخته شده است.به زعم نویسندۀ این مقاله در کتاب­های مذکور ـ که باید آنها را از بهترین پژوهش­های چند دهۀ اخیر دانست ـ علی­رغم محاسن بسیاری چون نوآوری، برخی کاستی­ها نیز دیده می­شود. اصلی­ترین این کاستی­ها که تقریباً در تمام این سه اثر دیده می­شود، عبارتند از: الف) مشخّص نبودن معیارهای انتخاب منتقدان ب) فقدان نگاه تاریخیپ) کم­توجّهی به تحوّلات فکری منتقدان ت) غفلت از بنیادهای ایدئولوژیک منتقدانِ معاصر.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
ـ آدمیت، فریدون(1349). اندیشه­های میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران: خوارزمی.
ـ آربلاستر، آنتونی(1388). ظهور و سقوط لیبرالیسم، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.
ـ آخوندزاده، میرزا فتحعلی(1351). مقالات، به کوشش باقر مؤمنی، تهران: آوا.
ـ آخوندزاده، میرزا فتحعلی(1357). مکتوبات و الفبای جدید، تبریز: احیا.
ـ ابوالحسن میرزا قاجار، اتّحاد اسلام، نسخۀ خطی.
ـ ارانی، تقی(1312). «دنیا» چاپ شده در مجلۀ دنیا، سال اول، شمارۀ اول.
ـ ارانی، تقی(1303). «آذربایجان یک مسئلۀ حیاتی و مماتی ایران» چاپ شده در نامۀ فرنگستان، سال اول، شمارۀ پنجم، صص
ـ ارانی، تقی(1/1312). «عرفان و اصول مادی» چاپ شده در مجلۀ دنیا، سال اول، شمارۀ اول.
ـ امن­خانی، عیسی(1397). «ما و ناگزیری­مان از کاربست نظریه­های ادبی: نگاهی انتقادی به کتاب سنّت تصحیح متن در ایران پس از اسلام و کاستی­های روش شناسانۀ آن» چاپ شده در فصلنامۀ نقد کتاب ادبیات و هنر، سال اول، شمارۀ اول و دوم، صص 72- 57.
ـ بروجردی، حسین(1382). ارانی فراتر از مارکس: پژوهشی پیرامون جریان 53 نفر، تهران: تازه­ها.
ـ به­آذین، م. ا (1369). بر دریا کنار مثنوی، تهران: جامی.
ـ پارسی­نژاد، ایرج(1380). روشنگران ایرانی و نقد ادبی، تهران: سخن.
ـ خسروپناه، محمد حسین(1392). «فرقۀ عدالت ایران» چاپ شده در فرقۀ عدالت ایران: از جنوب قفقاز تا شمال خراسان 1920-1917، به کوشش محمدحسین خسروپناه و الیور باست، تهران: شیرازه.
ـ دهخدا، علی­اکبر(1373). «مقدّمۀ لغت­نامه» چاپ شده در لغت­نامه، تهران: دانشگاه تهران و انتشارات روزنه.
ـ دهخدا، علی­اکبر(1361). «بی­نا» چاپ شده در صور اسرافیل، تهران: رودکی.
ـ دهقانی، محمد(1380). پیشگامان نقد ادبی در ایران، تهران: سخن.
ـ ذرّه، ابوالقاسم(1396). «جامعۀ نو زبان نو لازم دارد» چاپ شده در جمعیت فرهنگ رشت، به کوشش محمدحسین خسروپناه، تهران: شیرازه.
ـ رجبی­فرد، حسن(1397).استبداد منوّر در مطبوعات ایران(1304-1296)، تهران: نشر مورّخان.
ـ رضوانی، سعید(1393). بنیانگذاران نقد ادبی جدید در ایران، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ـ رهبری، مهدی(1391). مشروطۀ ناکام: تأملی در رویارویی ایرانیان با چهرۀ ژانوسی تجدّد، تهران: کویر.
ـ زرّین­کوب، عبدالحسین(1361). نقد ادبی، تهران: امیرکبیر.
ـ سعدی شیرازی، مصلح­الدّین(1358). بدایع شیخ سعدی شیرازی، به کوشش تقی ارانی، تهران: امیرکبیر.
ـ شاکری، خسرو(1384). پیشینه­های اقتصادی سیاسی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دموکراسی در آن عهد، تهران: اختران.
ـ طبری، احسان(1395). «دیالکتیک در اندیشۀ برخی از متفکّران ایرانی» چاپ شده در برخی بررسی­ها پیرامون جهان­بینی و جنبش­های اجتماعی در ایران، تهران: فردوس.
ـ طبری، احسان(1357). «دنیا و ارانی» چاپ شده در زندگینامه و محاکمه و متن دفاعیۀ دکتر ارانی، بی­جا.
ـ فتوحی، محمود(1385). نقد ادبی در سبک هندی، تهران: سخن.
ـ محبّتی، مهدی(1393). نقد ادبی در ادبیات کلاسیک فارسی، تهران: سخن.
ـ محلاتی، اسماعیل(1386). الئالی مربوطه فی وجوب المشروطه، تهران: صمدیه.
ـ ملکم­خان(1380). «سیاحی گوید» چاپ شده در روشنگران ایرانی و نقد ادبی، تهران: سخن.
ـ  مؤمنی، باقر(1383). دنیای ارانی، تهران: خجسته.
ـ یزدانی، سهراب(1386). صور اسرافیل: نامۀ آزادی، تهران: نشر نی.