آسیب‌شناسی درسنامه‌های حافظ

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهیدچمران اهواز

چکیده

درسنامه­های متون ادبی به عنوان آثاری که بتوانند نیاز دانشجویان در یک ماده درسی را تأمین کنند، غالباً در شکل گزیده­هایی از متون نظم و نثر تهیه می­شوند. در این درسنامه­ها باید چهار نکته اصلی مورد توجه قرار گیرد: 1) محتوای درسنامه 2) مخاطب درسنامه 3) شیوه و ساختار 4) هدف یا مقصد درسنامه. کاستی در هریک از این محورها می­تواند درسنامه را از شکل مفید خود دور سازد. در رشته زبان و ادبیات فارسی غالباً درسنامه­ها گزیده­ای از مهم­ترین متون نظم و نثر فارسی هستند و در این میان درسنامه­های حافظ از جایگاه مهمی برخوردارند. در این درسنامه­ها، گزیده­ای از غزل­ها همراه با مقدمه و شرح واژگان­، مفاهیم و ابیات­، متناسب با سلیقه و پسند مؤلف فراهم آمده است؛ ولی در یک بررسی انتقادی به نظر می­رسد که برخی از این درسنامه­ها فاقد شرایط مطلوب درسنامه­ای هستند. کاستی­های آثار مذکور بیشتر عبارتند از فقدان طرحی روشمند برای گزینش غزل­ها، بی­توجهی به گونه­شناسی غزل­ها برای شرح و توضیح آنها­، بی توجهی در شرح مفاهیم کلیدیِ ابیات، اجمال یا تفصیل­های بی وجه، اجتهادهای بی اساس و بنیاد­، بدخوانی و بی­توجهی به زمینه­های قابل تداعی برای فهم معانی ابیات، و مسائلی دیگر است که برخی از این درسنامه­ها را از جامعیت لازم محروم کرده است. مقاله حاضر بحث و واکاوی همین موارد است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسنده [English]

  • . .
.
 اته، هرمان (1337). تاریخ ادبیات فارسی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
استعلامی، محمد(1383). درس حافظ (2 جلد)، تهران: انتشارات سخن.
امامی، نصرالله (1371). "گزیده­پردازی"، مجله نشر دانش، س 12، ش 70، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
امامی، نصرالله(1388). بر آستان جانان، شرح صد و یک غزل حافظ، تهران: نشر رسش.
انوری، حسن (1383). صدای سخن عشق، گزیده غزلیات حافظ، تهران: انتشارات سخن.
اهور، پرویز (1363). کلک خیال انگیز، فرهنگ جامع دیوان حافظ (دو جلد)، تهران: زوّار.
بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد(1353). تاریخ بلعمی، تصحیح محمد تقی بهار، به کوشش محمد پروین گنابادی، تهران: زوّار.
جلالی، عبدالحسین (1379). شرح جلالی بر دیوان حافظ (چهار جلد)، تهران: انتشارات یزدان.
حافظ (1362). دیوان، تصحیح و توضیح پرویز ناتل خانلری (دو جلد)، تهران: انتشارات خوارزمی.
حافظ، شمس­الدین محمد(1346). دیوان خواجه حافظ شیرازی، به اهتمام سید ابوالقاسم انجوی شیرازی، تهران: انتشارات محمد علی علمی.
حسینی فسائی (1394). فارسنامه ناصری، تصحیح منصور رستگار فسائی، تهران: امیرکبیر.
حمیدیان، سعید (1390). شرح شوق، (پنج جلد)، تهران: نشر قطره.
ختمی لاهوری (1374). شرح عرفانی غزل­های حافظ، به اهتمام بهاء­الدین خرّمشاهی، کورش منصوری و حسین مطیعی امین، تهران: نشر قطره.
خرمشاهی، بهاءالدین (1367). حافظ نامه (2 جلد)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش.
زیبایی، محمد علی (1367). شرح صد غزل حافظ، تهران: انتشارات پاژنگ.
سنائی غزنوی، ابوالمجدمجدود بن آدم (1339). حدیقه الحقیقه، تصحیح مدرس رضوی، تهران: انتشارات سپهر.
شبستری، محمود(بی تا). شرح گلشن راز، با مقدمه کیوان سمیعی، تهران: نشر تهران.
طبرسی (1374). تفسیر جامع الجوامع، ترجمه احمد امیری شادمهری، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی.
عراقی، فخرالدین (1338).  کلیات، به کوشش سعید نفیسی، تهران: کتابخانه سنایی.
عطار نیشابوری (1368). منطق الطیر، به اهتمام سید صادق گوهرین، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
قیصری، ابراهیم (1393). یک نکته از این معنی، شرح قیصری بر غزل­های حافظ(دو جلد)، تهران: نشرجامی.
گلچین معانی، احمد (1363). تاریخ تذکره­های فارسی (2 جلد)، تهران: کتابخانه سنایی.
مرتضوی، منوچهر (1370). مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظ­شناسی، تبریز: انتشارات ستوده.
نخجوانی، هندوشاه (1964). دستورالکاتب، به سعی و اهتمام عبدالکریم علی اوغلی علی­زاده، آکادمی خاورشناسی، مسکو .
نظامی، ابومحمد الیاس (1392). خسرو شیرین، تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: نشر قطره.
Arberry,A.j:Fifty Poems of Hafiz,Cambridge 1947 .
Biberstien-Kazamirski,Paris 1886.
The Norton Anthology of English Literature, Ninth Edition , New York.2012.