سلطه و عصیان در زبان فروغ فرخزاد (خوانش شعر فروغ بر اساس رویکردهای سه‌گانه زبان و جنسیت)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سمنان

چکیده

آنچه به عنوان تفاوت در زبان میان دو جنس شناخته شده در سه رویکرد کمبود، تسلّط و تفاوت طبقه­بندی می­شود. امروزه رویکرد چهارمی در حال شکل­گیری است که جنسیت در زبان را پدیده­ای سیّال می­داند و با به­کارگیری آن می­توان فرضیه­های متفاوت تفکیک زبانی را در یک اثر هم­زمان بررسید. در این مقاله سعی بر آن بوده با در نظر گرفتن دسته­ای از نشانه­های کمبود و تسلّط در زبان که از خلال آرای اندیشمندان این حوزه استخراج شده است، زبان شعری فروغ فرخزاد در پنج مجموعه شعرش بررسی و بر اساس بسامد استفاده از ویژگی­های هر کدام از این رویکردها، فضای غالب شعر او مشخّص شود. زبان فروغ فرخزاد در چهار اثر او پیوسته در حال تغییر است. شعر او را نمی­توان کاملاً منفعل و تحت نفوذ جهان مردانه دانست. از طرفی آثار سیطرة تاریخی قدرت مردانه بر ذهن و زبان او و درنتیجه بر چهرة شعرش نیز انکارناپذیر می­نماید. از این رو، با توسّل به رویکرد پویا می­توان تغییرات زبان او را مورد مداقه قرار داد. بررسی­های صورت گرفته نشان داد دو دفتر آغازین او درصد قابل ملاحظه­ای از نشانه­های کمبود زبانی را بازتاب می­دهد و مجموعۀ عصیان نقطه عطف چرخش شاعر به سمت زبانی متفاوت و غنی­تر است. تولّدی دیگر نشانه­هایی از تأثیر شاعر از تسلّط زبان مردانه را بروز می­دهد و مجموعۀ آخر او به سمت نمایش کمتر جنسیت شاعر پیش رفته است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1 .
2 .
باتلر، جودیت (۱۳۸۵). آشفتگی جنسی. ترجمة امین قضایی. نشر مجلة شعر.
برکت، بهزاد (1396). «زنانگی نوشتار: دیباچه­ای بر روش­شناسی نسبت زبان و جنسیت». زبان فارسی و گویش­های ایرانی. دوره 2. شمـ 1.
تانن، دبورا (۱۳۹۰). گفت­وگوی زن و مرد بدون درک یکدیگر. ترجمة ندا شادنظر و صدیقه مظلومی کلهرودی. چ ۲. تهران: قطره.
حسن­پور آلاشتی، حسین و پروانه دلاور (۱۳۸۷). «نگاهی سبک­شناختی به واژگان در زبان شعر فروغ». مجلة علوم انسانی دانشگاه الزهراء. س ۱۸. شمـ ۷۴.
رضوانیان، قدسیه و سروناز ملک (1392). «بررسی تأثیر جنسیت بر زبان زنان شاعر معاصر». شعرپژوهی. س 5. شمـ 3.
سیکسو، هلن (۱۳۹۵). خنده مدوسا. ترجمة نیلوفر خسروی. مجلة ملپومن. شمـ ۱.
فرخزاد، فروغ (۱۳۴۹). اسیر. چ ۶. تهران: امیرکبیر.
فرخزاد، فروغ  (۱۳۴۳). گفت­وگو با ایرج گرگین. رادیو ایران.  
فرخزاد، فروغ (۱۳۴۲). تولدی دیگر. چ ۱. تهران: مروارید.
فرخزاد، فروغ  (۱۳۵۵). عصیان. چ ۹. تهران: امیرکبیر.
فرخزاد، فروغ  (۱۳۷۷). ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد. چ ۱۲. تهران: مروارید.
فرخزاد، فروغ  (۱۳۴۸). دیوار. چ ۳. تهران: امیرکبیر.
شفا، شجاع­الدین (۱۳۴۹). مقدمه بر اسیر (نکـ : همین مآخذ فرخزاد).
فیشر، هلن (۱۳۹۵). جنس اول. ترجمة نغمه صفاریان­پور. چ اول. تهران: نشر نو.
کراچی، روح­انگیز (1394). تاریخ شعر زنان از آغاز تا سده هشتم هجری قمری. چ 1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.   
محمودی بختیاری، بهروز و مریم دهقانی (۱۳۹۲). «رابطة زبان و جنسیت در رمان معاصر فارسی: بررسی شش رمان». زن در فرهنگ و هنر. زمستان. دوره ۵. شمـ ۴. صص ۵۴۳-۵۵۶.  
مشیرزاده، حمیرا (۱۳۸۱). از جنبش تا نظریة اجتماعی: تاریخ دو قرن فمینیسم. تهران: شیرازه.
وولف، ویرجینیا (۱۳۸۴). اتاقی از آن خود. ترجمة صفورا نوربخش. چ ۲. تهران: نیلوفر.
Ballarrd, Kim (2016). The Story of Linguistics: An Introduction to Language Study Past and Present. Basingstoke: Palgrave Macmillan Education.
Cameron, Deborah (2003). “Gender and Language Ideologies”. Handbook of Language and Gender. ed. by Janet Holms and Miriam Meyerhoff. Oxford/Melbourne…: Blackwell.
Coates, Jennifer (2013). Women, Men and Language. 3rd ed. London/New York: Routledge.
Lakoff, Robin (2004). Language and Women’s Place. With the effort by Mary Buchottz. London: Routledge.  
Spender, Dale (1987). Man Made Language. 2nd ed. London/Boston…: Pandora.
Sunderland, Yane (2006). Language and Gender an Advanced Resource Book. 1st ed. London/New York: Routledge.
Yesperson, Otto (1922). Language: It’s Nature, Development and Origin. 1st ed. London: George Allen & Unwin LTD.