جلوۀ تحولات زبانی و قالبی در رباعی معاصر

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سلمان فارسی کازرون نویسندۀ مسؤول

چکیده

در ابتدای قرن اخیر شعر فارسی دستخوش تحولات ساختاری بسیاری قرار گرفت. این تحولات رفته­رفته شعر کلاسیک فارسی را دگرگون ساخت. می­توان گفت رباعی از قالب­هایی است که به دنبال جریان مزبور در دو دهۀ اخیر تحت تاثیر سنت­شکنی­های نوآورانه قرار گرفت. این تحولات گاه،  با ظرافت­های نوآورانه وگاه با بدعت­های صورت­مآبانه همراه بود. فرضیۀ نگارندگان آن است که رباعی معاصر به عنوان قالبی پیشتاز در نوآوری­های زبانی و قالبی، از این جهت قابل ملاحظه و بررسی است که نسبت به دیگر قالب­های شعر فارسی بیشتر مورد تصرف و تحول قرار گرفته است. لذا پرداختن به آن را ضرورت احساس کرده و بر آن شده تا با نمونه­آوری، این تصرفات را آشکار سازد. پژوهش حاضر با مطالعۀ شمار قابل توجهی از رباعیات معاصر و التفات به مجموعه رباعیات شاعران معاصر، این نوآوری­ها را استخراج و تحلیل کرده است. پس از مطالعه و بررسی روشن گردید که نوآوری در بافت رباعی بیشتر در یکی دو دهۀ اخیر صورت گرفته است. عدم رعایت قافیه به صورت عامدانه، استفاده از ردیف­های طولانی، درهم شکستن نظام قافیه و وزن به انحای مختلف، پهلو زدن­های عامدانه به زبان کوچه و بازار، دیگرگونه نویسی، کاربست واژگان امروزی و علائم نگارشی و ... از تصرفاتی است که در رباعی معاصر به چشم می­خورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1 ---
2 .
امن‌خانی، عیسی و همکاران(1389). از ساختار معنادار تا ساختار رباعی. زبان وادب فارسی، شماره شانزدهم، ص 19 تا 1
­ امین ­پور، قیصر(1387). دستور زبان عشق، چاپ هشتم، تهران: مروارید
پورجافی، علی حسین(1387). جریان‌های شعری معاصر فارسی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر
توکلی، زهیر(1388). ناگفته نماند، تهران: تکا
حسنلی، کاووس(1383).گونه‌های نوآوری در شعر معاصر فارسی، تهران: نشر ثالث
دولتشاه سمرقندی(1382). تذکره الشعرا، به اهتمام وتصحیح ادوارد برون، چاپ دوم، تهران: اساطیر
زبردست، ایرج(1386). حیات دوباره‌ی دیروز، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی و محمد اجاقی، تهران: نشر قطره
ـــــــــ(1388). باران که بیاید همه عاشق هستند، چاپ پنجم، ویراست اول، تهران : روشن مهر با همکاری فرهنگ‌گستر
زرین‌کوب، عبدالحسین(1379). سیری در شعر فارسی، تهران: فردوس
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا(1367). موسیقی شعر، تهران: توس
شمس قیس‌ رازی(1338). المعجم فی معاییر اشعارالعجم، به تصحیح قزوینی و مدرس‌رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
شمیسا،سیروس(1387). سیر رباعی، چاپ سوم، تهران: نشر علم
ـــــــــــــــ (1388). سبک شناسی شعر، چاپ چهارم از ویرایش دوم، تهران: میترا
صرافان، قاسم(1392). از آهو تا کبوتر، چاپ دوم، تهران: انتشارات دل آرام
صفاریان، محمدحسین(1387). از این عاشقی‌ها، تهران: تکا
صفربیگی، جلیل(1387). واران، تهران: تکا
ــــــــــــــ (1389). کم‌کم کلمه می‌شوم، مشهد: سپیده باوران  
ــــــــــــ (1391). هشت‌چارانه(به انتخاب سیدعلی میرافضلی)، چاپ دوم، تهران: فصل پنجم
فیض، ناصر(1388). املت دسته دار، چاپ سوم، تهران: سوره مهر
قاسمی، حسن(1388). صور خیال در شعر مقاومت، جلد دوم، تهران: فرهنگ گستر
کاشفی، ملاحسین واعظ(1369). بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، به تصحیح میرجلال الدین کزازی، تهران: نشر مرکز
محدثی خراسانی، مصطفی(1387). بودن در نبودن، تهران: سوره مهر
مرادی، محمد(1382). دخترک کوچۀ بالا سلام، قم : نشر جمال
ــــــــــــ (1383). این جمعه ...آن بابا نوئل، شیراز: رخشید
مردانی بروجنی، امید(1389). چشم‌های خالی مترسک، تهران: فصل پنجم
محمدپور، اسماعیل(1387). این شعرها ادامۀ باران است، تهران: تکا
مشیری، فریدون(1388). بازتاب تنفس صبحدمان، جلد دوم، چاپ هشتم، تهران: چشمه
منزوی، حسین(1387). تیغ و ترمه و تغزل، تهران: آفرینش
میرافضلی، سیدعلی (1391).در آستانۀ تازه شدن، مشهد: سپیده باوران
هدایت، صادق(1313). ترانه‌های خیام، تهران: انتشارات جاویدان
هراتی، سلمان(1388). از آسمان سبز، چاپ دوم، تهران: سوره مهر
همایی، جلال الدین(1388). فنون بلاغت وفصاحت ادبی، چاپ بیست و نهم، تهران: نشر هما