استعارۀ بازی و فراداستان در رمان «بازی آخر بانو»

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی / دانشگاه کردستان

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان

چکیده

استعارۀ بازی به­مثابۀ درک صور متفاوت انواع زندگی همچون بازی­هایی که فقدان یک سنجۀ فراگیر امکان داوری و تعیین درست و نادرست از میان آنها را منتفی می­سازد، در تبیین نسبیت­باوری و عدم قطعیّت به عرصۀ فلسفۀ پست­مدرن نیز راه یافته است. از طرف دیگر میان رمان پست­مدرن و پسامدرنیسم به ­عنوان فلسفه­ای که وضعیت و زمینۀ ظهور چنین رمان­هایی را توضیح می­دهد، تناسب و سازواری وجود دارد. بلقیس سلیمانی، رمان «بازی آخر بانو» را با استفاده از سبک فراداستان به یک رمان پسامدرن تبدیل کرده و آن را بر اساس استعارۀ بازی پردازش نموده است. این مقاله با به­کارگیری شیوۀ توصیفی- تحلیلی و استفاده از تکنیک تحلیل محتوا در بررسی داده­ها، به این نتیجه رسیده است که پردازش رمان «بازی آخر بانو» بر اساس استعارۀ بازی در تلفیق با سبک فراداستانی آن، الزامات رمان پست­مدرنیستی؛ نظیر انکار حقیقت، عدم قطعیت، مخدوش بودن مرز میان واقعیت و داستان و ارائۀ عامدانۀ پروسۀ نگارش رمان را در خود بازتاب داده است. هم­چنین گنجاندن فصلی تحت عنوان «ضمایم» به عنوان تمهیدی برای فراداستانی کردن اثر در پایان این رمان، از آن رو تازگی دارد که روال معمول در سایر فراداستان­ها آشکار کردن جنبۀ فراداستانی آنها در آغاز و در خلال آنها است. زوال واقع­نماییِ کلیت وقایعِ داستان در سایۀ این تمهید پایانی و بر اثر مواجهۀ یکبارۀ خواننده با آن، موجب تأثیر ذهنی بیشتر و پررنگ­تر شدن وجه آشنایی­زدایانۀ این رمان شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

.

نویسندگان [English]

  • . . 1
  • . . 2
1 .
2 .
ایلزورث، گری(1394). دانشنامۀ فلسفۀ استنفورد(50)؛ پسامدرنیسم، ترجمۀ گلناز نریمانی، چاپ اول، تهران: انتشارات ققنوس.
براهنی، رضا(1376). آزاده خانم و نویسنده­اش یا آشویتس خصوصی دکتر شریفی، چاپ دوم، تهران: نشر قطره.
بی­نیاز، فتح­الله(1394). درآمدی بر داستان­نویسی و روایت­شناسی، چاپ ششم، تهران: انتشارات افراز.
پاینده، حسین(1385). فروید و نقد ادبی، ماهنامۀ خردنامۀ همشهری، شمارۀ 4، صص52-51.
پاینده، حسین(1393). گشودن رمان، چاپ دوم، تهران: انتشارات مروارید.
تیلگمان، بنجامین و دیگران(1382). لودویگ ویتگنشتاین، ترجمۀ مشیت علایی، فصلنامۀ زیباشناخت، شمارۀ 8، صص382-363.
حقیقی، شاهرخ(1381). گذار از مدرنیته؟، چاپ اول، ویراست دوم، تهران: انتشارات آگه.
رادفر، ابوالقاسم و حانیه برهمند(1396). نقد جامعه­شناختی رمان بازی آخر بانو از بلقیس سلیمانی، فصلنامۀ تحقیقات جدید در علوم انسانی، شمارۀ19، صص 97-87.
سالمن، رابرت(1392). معنای زندگی، ترجمۀ مسعود فریامنش، ماهنامۀ اطلاعات معرفت و حکمت، سال هشتم، شمارۀ 1، صص 15-9.
سلیمانی، بلقیس(1394). بازی آخر بانو، چاپ دهم، تهران: انتشارات ققنوس.
سمیعی، عنایت(1386). اصابت گلولۀ برف به بهمن، ماهنامۀ جهان کتاب، سال دوازدهم، شمارۀ 3 و 4، صص 24-24.
شهریوری(صدقی)، نادر(1392). بازی بخت­ها، روزنامۀ شرق، شمارۀ 1737، ص8-8.
کالوینو، ایتالو(1381). اگر شبی از شب­های زمستان مسافری، ترجمۀ لیلی گلستان، چاپ اول، ویراست دوم، تهران: انتشارات آگه.
کلیگز، ماری(1380). پسامدرنیسم، از مجموعۀ نامۀ کانون نویسندگان، به سعی سید علی صالحی و همکاری کمیسیون فرهنگی، چاپ یکم، تهران: انتشارات آگه، صص 384-373.
کهون، لارنس(1384). از مدرنیسم تا پست­مدرنیسم، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، چاپ چهارم، تهران: نشر نی.
لاج، دیوید(1394). رمان پسامدرنیستی، ترجمۀ حسین پاینده، از مجموعۀ نظریه­های رمان از رئالیسم تا پسامدرنیسم، گردآوری و ترجمۀ حسین پاینده، چاپ سوم، تهران: انتشارات نیلوفر.
لوئیس، بری(1393). پسامدرنیسم و ادبیات، از مجموعۀ مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان گزینش و ترجمۀ حسین پاینده، چاپ اول از  ویراست دوم، تهران: انتشارات نیلوفر.
لیکاف، جرج و مارک جانسون(1395). استعاره­هایی که با آنها زندگی می­کنیم، ترجمة هاجر آقاابراهیمی، چاپ دوم، تهران: نشر علم.
لیوتار، ژان فرانسوا و دیگران(1387). پاسخ به پرسش: پسامدرنیسم چیست؟، ترجمۀ مانی حقیقی، از مجموعۀ «سرگشتگی نشانه­ها: نمونه­هایی از نقد پسامدرن»، گزینش و ویرایش مانی حقیقی، چاپ پنجم، تهران: نشر مرکز.
مَتس، جسی(1394). رمان پسامدرن: غنی شدن رمان مدرن؟ از مجموعۀ «نظریه­های رمان»، نوشتۀ دیوید لاج و دیگران، ترجمۀ حسین پاینده، چاپ سوم، تهران: انتشارات نیلوفر.
ندرلو، بیت­الله(1390). نظریۀ بازی­های زبانی ویتگنشتاین: یک نظرگاه فلسفی پست­مدرن دربارۀ زبان، دوفصلنامۀ غرب­شناسی بنیادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شمارۀ اول، صص100-87.
وارد، گلن(1383). پست­مدرنیسم، ترجمۀ قادر فخر رنجبری و ابوذر کرمی، تهران: نشر ماهی.
وُو، پاتریشیا(1390). فراداستان، ترجمۀ شهریار وقفی­پور، تهران، چاپ اول: نشر چشمه.
وُو، پاتریشیا(1393). مدرنیسم و پسامدرنیسم: تعریفی جدید از خودآگاهی ادبی، از مجموعۀ مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان گزینش و ترجمۀ حسین پاینده، چاپ اول از ویراست دوم، تهران: انتشارات نیلوفر، صص 240-169.
ویتگنشتاین، لودویگ(1380). پژوهش­های فلسفی، ترجمۀ فریدون فاطمی با درآمدی از بابک احمدی، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
هوروش، مونا(1393). بازیگر کلمات: زنانگی، نمایشگری و آفرینش در رمان بازی آخر بانو، فصلنامۀ نقد ادبی، سال هفتم، شمارۀ27، صص67-29.