پیوندهای گفتمانی و تصویر زنان در باغ بلور

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی

چکیده

در این مقاله، رمان باغ بلور (1365) نوشتة محسن مخملباف از منظر نحوة تعامل با گفتمان غالب اجتماعی در این دهه، در موضوع زنان و با استفاده از تحلیل متنی برمبنای دستور نقش‌گرا و عمدتاً با استفاده از مؤلفه‌هایی که سیمپسون (Paul Simpson) (1993) بر آن‌ها تأکید کرده است و سپس تبیین یافته‌ها بر اساس نگره‌های تفسیری تحلیل فمینیستی ـ انتقادی گفتمان تحلیل شده است. باغ بلور به جریانی در داستان‌نویسی فارسی تعلق دارد که پس از انقلاب و با هدف اجرای آرمان‌های انقلاب اسلامی در حوزة ادبیات پدید آمد. در این مقاله، پس از توصیف مختصری از گفتمان‌های ناظر به جنسیت در تاریخ معاصر ایران و گفتمان غالب در این حوزه در دهة 1360 و برمبنای این زمینة تاریخی و گفتمانی، متن رمان بررسی شده است. نتیجة این بررسی نشان می‌دهد در این رمان، با بازتولید ارزش‌های سنت پدرسالاری، بازنمایندة دو استراتژی گفتمانی عمده در حوزة زنان به‌کار گرفته شده است؛ تقلیل زن به مادر و تقدیس مظلومیت وی. این تصویر نیز به نوبة خود، هم‌جهت با‌ کلیشه‌های جنسیتی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

پیوندهای گفتمانی و تصویر زنان در باغ بلور

نویسنده [English]

  • زینب صابرپور
چکیده [English]

در این مقاله، رمان باغ بلور (1365) نوشتة محسن مخملباف از منظر نحوة تعامل با گفتمان غالب اجتماعی در این دهه، در موضوع زنان و با استفاده از تحلیل متنی برمبنای دستور نقش‌گرا و عمدتاً با استفاده از مؤلفه‌هایی که سیمپسون (Paul Simpson) (1993) بر آن‌ها تأکید کرده است و سپس تبیین یافته‌ها بر اساس نگره‌های تفسیری تحلیل فمینیستی ـ انتقادی گفتمان تحلیل شده است. باغ بلور به جریانی در داستان‌نویسی فارسی تعلق دارد که پس از انقلاب و با هدف اجرای آرمان‌های انقلاب اسلامی در حوزة ادبیات پدید آمد. در این مقاله، پس از توصیف مختصری از گفتمان‌های ناظر به جنسیت در تاریخ معاصر ایران و گفتمان غالب در این حوزه در دهة 1360 و برمبنای این زمینة تاریخی و گفتمانی، متن رمان بررسی شده است. نتیجة این بررسی نشان می‌دهد در این رمان، با بازتولید ارزش‌های سنت پدرسالاری، بازنمایندة دو استراتژی گفتمانی عمده در حوزة زنان به‌کار گرفته شده است؛ تقلیل زن به مادر و تقدیس مظلومیت وی. این تصویر نیز به نوبة خود، هم‌جهت با‌ کلیشه‌های جنسیتی است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • باغ بلور
  • تحلیل فمینیستی ـ انتقادی گفتمان
  • تصویر زنان
  • سنت
  • پدرسالاری

مراجع

آبراهامیان، یرواند (1377). ایران بین دو انقلاب: از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ترجمة کاظم فیروزمند، حسن شمس‏آوری و محسن مدیر شانه‏چی، تهران: مرکز.
آفاری، ژانت (1377). انجمن‌های نیمه‌سرّی زنان در نهضت مشروطه، ترجمة جواد یوسفیان، تهران: بانو.
حسن‌بیگی، ابراهیم (1368). گزیدة ده سال داستان‌نویسی در انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات حوزة هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
حق‌شناس، علی‌محمد و پگاه خدیش (1386). «یافته‌های نو در ریخت‌شناسی افسانه‌های جادویی ایرانی»، مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران.
دوبووار، سیمون (1380). جنس دوم، ترجمة قاسم صنعوی، تهران: توس.
زواریان، زهرا (1370). تصویر زنان در ده سال داستان‌نویسی انقلاب اسلامی، تهران: امیرکبیر.
ساناساریان، الیزه (1385). جنبش حقوق زنان در ایران: طغیان، افول و سرکوب، ترجمة نوشین احمدی خراسانی، تهران: اختران.
کار، مهرانگیز (1379). مشارکت سیاسی زنان: موانع ـ امکانات، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
محمدی اصل، عباس (1381). جنسیت و مشارکت: درآمدی بر جامعه‌شناسی مشارکت سیاسی زنان ایرانی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.‌
مخملباف، محسن (۱۳۶۰). یادداشت‌هایی دربارة قصه‌نویسی و نمایشنامه‌نویسی، تهران: حوزة اندیشه و هنر اسلامی.
میرعابدینی، حسن (1377) صدسال داستان نویسی در ایران، تهران: چشمه (دورة چهارجلدی).
یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1389) نظریه و روش در تحلیل گفتمان، تهران: نشر نی.
 
Afary, Janet (2009). Sexual Politics in Modern Iran, Cambridge: Cambridge University Press.
Blumer H. (1969). Symbolic Interaction: Perspective and Method, Englewood Cliffs: Prentice Hall.
Mernissi, Fatima (1975). Beyond the Veil: Male-Female Dynamics in a Modern Society, NewYork: Wiley.
Najmabadi, Afsaneh (2005). Women with Mustaches and Men without Beards: Gender and Sexual Anxieties in Iranian Modernity, California: University of California Press.
Simpson, Paul (1993). Language, Ideology and Point of View, London: Routledge.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار