نگاهی به شیوه‌های پایان‌بندی در شعرِ م. سرشک

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی، عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران

چکیده

نحوۀ پایان‌‌بندی در تمام هنرها اهمیت بسیار دارد. شعر نیز از این ویژگی جدا نیست و از موارد مهم در ساختار شعرْ چگونگی پایان‌‌بندی آن است که علاوه بر تأثیر موسیقایی، در استحکام و انسجام بخشیدن به ساختار شعر نیز دخیل است. به همین سبب، شاعران در دوره‌‌های گوناگون به این بخش از شعر توجه کرده و کوشیده‌‌اند با آراستن آن، باعث تأثیر و ماندگاری بیش‌تر شعر در اندیشۀ خواننده شوند. پایان‌‌بندی در شعر کلاسیک به صورت به‌کارگیری آرایه‌‌هایی مانندِ حسن مقطع، شریطه، تخلص، و غیره نمود یافته است. در شعر معاصر نیز به چگونگی پایان‌‌بندی توجه ویژه‌‌ای شده و البته نیما و پیروانش نوآوری‌‌هایی در این زمینه ارائه داده‌‌اند. از شاعرانی که شعرش از نظر نحوۀ پایان‌‌بندی نوآوری‌‌هایی دارد م. سرشک است. او با ارائۀ شیوه‌‌های گوناگون سعی در ایجاد فرمی جدید در پایان‌‌بندی اشعارش داشته است؛ از شیوه‌‌های مورد استفادۀ شاعر عبارت‌اند از: برگردان، انتخاب عنوان از پایان شعر، طرح پرسش، حالت انتظار، خلاف انتظار، پایان‌نیافتگی، و غیره. به ‌‌رغم نوآوری‌‌های فراوانی که در شیوۀ پایان‌‌بندی شعر شفیعی دیده می‌‌شود، او در تعداد اندکی از شعرهایش از روش‌‌های سنتی پایان‌‌بندی مانند شریطه و حسن مقطع نیز استفاده کرده که البته این را می‌‌توان ناشی از شناخت کامل شاعر با ادبیات کلاسیک و مؤانست با آن دانست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Look at the Ways of Ending in Mim. Sereshk’s Poetry

نویسنده [English]

  • Mas’oud Ruhani
چکیده [English]

Ways of ending is very important in all arts and poetry is not an exception. One of the elements in the structure of the poem, is ways of ending that in addition to musical features which is also important in the cohesion of the text. For this reason, this part of the poem has gained much attention by the poets in different periods and poets have tried to decorate it to get to more lasting effect of poetry in thought of the reader.
In classical poetry ending has appeared like purple patch, sharite, signature, etc. In contemporary poetry, the ending was paid special attention to as well. Of course Nima and his followers presented innovations in this area. One of the poets whose poem endings have innovations is Mim. Sereshk. He presented various ways trying to create new forms in his poem. Methods that this poet used are: refraining, selection of title based on the poem’s ending, suspension, the unexpected and the underdevelopment, etc.
Despite this very in novations that are seen as ways of ending in Shafiee’s poem, he has used traditional methods such as Sharite and purple patch in a few poems. That Is related to complete recognition of poetry in the classical Persian literature and as a result of being familiar with it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • contemporary poetry
  • Mim. Sereshk
  • ending
  • refrain
  • poem title
ایگلیتون، تری (1368). نظریه ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز
بنیامین، والتر (1366). نشانه‌‌هایی به رهایی، ترجمۀ بابک احمدی، تهران: تندر.
ترابی، ضیاء‌‌الدین (1387). بامدادی دیگر (نگاهی تازه به شعر احمد شاملو)، تهران: افراز.
جعفری جزی، مسعود (1376). «آیینه‌‌ای برای صداها»، مجلۀ کیان، ش 37.
حسن‌‌پور آلاشتی، حسین، رضا ستاری، و مراد اسماعیلی (1387). «نگاهی به تغییر کارکرد و ساختار برخی از اساطیر در اشعار م. سرشک»، نشریۀ گوهر گویا، س 2، ش 2، پیاپی ششم.
خسروی‌‌شکیب، محمد و قاسم صحرایی (1388). «اشتراکات ساختاری در شعر نیما و چند شاعر معاصر»، فصلنامۀ پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 13.
دهخدا، علی‌اکبر (1352). امثال و حکم، تهران: امیرکبیر.
رحیمی، رضا (1378). «در کوچه‌‌باغ‌های شعر شفیعی»، سفرنامة باران (نقد و تحلیل اشعار دکتر شفیعی کدکنی)، به کوشش حبیب‌‌الله عباسی، تهران: روزگار.
روحانی، مسعود (1390). «بررسی کارکردهای تکرار در شعر معاصر»، مجلۀ بوستان ادب (دانشگاه شیراز)، س 3، ش 2، پیاپی هشتم.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1376). آیینه‌‌ای برای صداها، تهران: آگاه.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1381). هزارۀ دوم آهوی کوهی، تهران: آگاه.
علی‌‌پور، مصطفی (1378). ساختار زبان شعر امروز، تهران: فردوس.
فتوحی، محمود (1378). «شکل و ساخت شعر شفیعی»، سفرنامۀ باران (نقد و تحلیل اشعار دکتر شفیعی کدکنی)، به کوشش حبیب‌‌الله عباسی، تهران: روزگار.
گرجی، مصطفی و افسانه میری (1388). «بررسی و تحلیل نام‌‌های اشعار قیصر امین‌‌پور»، جستارهای ادبی، ش 167.
متحدین، ژاله (1354). «تکرار، ارزش صوتی و بلاغی آن»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد، س 11، ش 3.
مهدی‌‌ پورعمرانی، روح‌‌الله (1386). آموزش داستان‌نویسی، تهران: تیرگان.
میرصادقی، میمنت (1385). واژه‌‌نامۀ هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز.
نیک‌‌منش، مهدی (1384). «بررسی و تحلیل شیوۀ برگردان در شعر نیما»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، س 38، ش 4.
نیک‌‌منش، مهدی و فاطمه مقیمی (1388). «روش پایان‌‌بندی در شعر قیصر امین‌‌پور»، ادب‌‌پژوهی، ش 7 و 8.
نیکوبخت، ناصر و محمد بیرانوندی (1383). «معناشناسی و هویت ساختار در شعر نیما یوشیج»، فصل‌نامۀ پژوهش‌‌های ادبی، ش 5.
نیما یوشیج (1368). دربارة شعر و شاعری، تدوین سیروس طاهباز، تهران: دفترهای زمانه.