تحلیل مناسبات خانوادگی در ادبیات داستانی جنگ

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

ادبیات داستانی جنگ بازآفرینی مناسبات میان مردمانی است که جنگ، خواسته و ناخواسته، در زندگی آن‌ها تأثیر گذاشته است؛ بنابراین، بستری مناسب برای بررسی مسائل اجتماعی مرتبط با جنگ است. در این مقاله، بازتاب مسائل ناشی از جنگ بر مناسبات خانوادگی در ادبیات داستانی سه دهه پس از انقلاب اسلامی، بررسی و تحلیل شده است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای است و با رویکردی تحلیلی به بررسی و نقد تصویر خانواده‌های درگیر با جنگ می‌پردازد. مناسبات خانوادگی و توجه به خانواده در داستان‌های هر دهه، متناسب با نیازها و شعائر آن دهه به گونۀ ویژه‌ای بازتاب یافته است. داستان‌هایی که بلافاصله پس از جنگ نگاشته شدند، اغلب با دیدگاهی آرمانی، مشکلات و مصائب پس از جنگ را در برابر ایمان و ارادۀ رزمندگان، کوچک شمردند و روحیۀ قوی رزمندگان یا خانواده‌هایشان را در برخورد با سختی‌ها و ناملایمات به تصویر کشیدند، اما به‌تدریج در دهۀ 1370 و 1380، نویسندگان با نگاهی عمیق‌تر و انسانی‌تر به مسائل ناشی از جنگ نگریستند و دردها و رنج‌های فروخوردۀ بازماندگان جنگ و ارتباط آنان با خانواده‌هایشان را با دیدگاهی واقع‌گرایانه‌تر ارائه نمودند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Family Relations in the Literature of War Stories

نویسنده [English]

  • Sayyedeh Maryam Ameli Rezaei
چکیده [English]

The literature of war stories is the recreation of relations among people on whose life war has, intentionally or unintentionally, had its impact. Therefore, it is an appropriate source by which one can investigate the social issues related to war. In this paper, the reflection of issues that result from war and affect family relations in the story literature of the three decades after the Islamic Revolution have been studied and analyzed. The research method used was descriptive-analytical and used library resources. In addition, by implementing an analytical approach, it studies and criticizes the image of families involved in war. Family relations and attention to family in the stories of each decade have been reflected in a particular way in accordance with the needs and slogans of that decade. The stories that have been written immediately after the war have mostly used an ideal approach, downplaying the problems and ordeals after the war against the faith and strong will of the soldiers. They have also put on display the strong morality of the veterans and their families in dealing with the difficulties and problems, but gradually in the 90's and 2000's, writers used a more in-depth and human look at the war. They also depicted the pains and hardship suppressed by the survivors of war and their relations with their families with a more realistic approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • fiction literature
  • Iran-Iraq war
  • family relations
  • the 80's
  • the 90's
  • the 2000's
آگ برن و نیم کف (1349). زمینة جامعه‌شناسی، ترجمة امیرحسین آریانپور، تهران: فرانکلین.
امیرخانی، رضا (1374). ارمیا، تهران: افق.
بکایی، محمد (1382). پروانه، در: سرپیچی از پیچ‌های هزار چم (مجموعه‌داستان)، تهران: نیلوفر.
جوان و روابط خانوادگی و نسلی (1387). تهران: سازمان ملی‌ جوانان.
چهل تن، امیرحسین (1377). مونس مادر اسفندیار، در: چیزی به فردا نمانده است (مجموعه داستان)، تهران: نگاه.
دهقان، احمد (1383). من قاتل پسرتان هستم، تهران: افق.
ساروخانی، باقر (1375). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، تهران: سروش.
شجاعی، سیدمهدی (1363). ضریح چشم‌های تو، تهران: افق.
شجاعی، سیدمهدی (1366). دو کبوتر، دو پنجره، یک پرواز، تهران: افق.
عرب‌خویی، اسماعیل (1364). زنبورک، تهران: روزگار.
عموزاده خلیلی، فریدون (1365). پرستوها،
فراست، قاسمعلی (1367). نخل‌های بی‌سر، تهران: امیرکبیر.
فراست، قاسمعلی (1374). گلاب خانم، تهران: قدیانی.
ربیحاوی، قاضی (1370). از این مکان، تهران: مینا.
مخملباف، محسن (1365). باغ بلور، تهران: چشمه.
 
منابع دیگر
بهنام (1372). تحولات خانواده و پویایی خانواده در حوزه‌های فرهنگی گوناگون، مترجم محمدجعفر پوینده، تهران: ماهی.
پارسی‌نژاد، کامران (1384). جنگی داشتیم، داستانی داشتیم، تهران: صریر.
سرشار، محمدرضا (1373). نیم نگاهی به هشت سال قصه‌نویسی جنگ، تهران: سوره.
سعیدی، مهدی (1386). نقد و تحلیل رویکردهای عمدة ادبیات داستانی در حوزة دفاع مقدس، طرح پژوهشی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
سعیدی، مهدی (1385). «رویکردهای عمدة ادبیات داستانی جنگ» (1359 - 1384)، فصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، ش 7.
سلیمانی، بلقیس (1380). تفنگ و ترازو، تهران: روزگار.
مقالات سمینار بررسی رمان جنگ (1373). تهران: بنیاد جانبازان انقلاب اسلامی.