TY - JOUR ID - 6150 TI - تک‎خــاطره‏‏ و مجموعه تک‎خــاطرات فـارسی گونه‏ای از زندگی‏نوشت‎های شخصیِ خاطره‏محور JO - ادبیات پارسی معاصر JA - COPL LA - fa SN - 2383-0549 AU - شمشیرگرها, محبوبه AD - استادیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی، گروه پژوهش‏های ایران‏شناسی و اسلام‏شناسی Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 10 IS - 2 SP - 157 EP - 188 KW - خودسرگذشت‎نامه‏ها KW - خاطرات KW - اسناد تاریخی KW - انواع ادبی DO - 10.30465/copl.2021.6150 N2 - چکیده زندگی‌نوشت‌های فارسی به معنای ژانری کلی مشتمل بر انواع نوشتارهای مشتمل بر روایتی واقع‌گرایانه از زندگی ایرانیان، با دو شیوۀ کلیِ خاطره‌نویسی و یومیه‌نویسی، در شاخه‌های فرعیِ زندگی‌نامه‌نویسی‌‌، اتوبیوگرافی‌نویسی‌‌، یادداشت‌نویسی‌‌، سفرنامه‌نویسی‌‌، خاطره‌نویسی‌ و نامه‌نگاری، در 150 سال اخیر رایج‌ترین گرایش‌ تاریخی-ادبیِ در نوشتارهای معاصر را شکل داده و طی دهه‌های اخیر، در تعدد و تنوع، فزونی گرفته است. می‌توان نوشتار‌های‌ حاصل از شیوۀ خاطره‌نویسی را مشتمل بر گونه‌های «تک‌خاطره»، «خاطره‌نامه»، «اتوبیوگرافی» و «وقایع‌نامه شخصی» دانست که شناخت و طبقه‌بندی نوع اول موضوع نوشتارِ پیش رو است. «تک‌خاطره»، خاطره‌ای تنها است که در ساخت نوشتار و عمدتاً در قالب تک‌نگاشت ظهور می‌یابد. تک‌خاطره، بُن‌مایه و هستۀ اصلی همه انواع حاصل از خاطره‌‌نویسی و بُرشی کوتاه از زندگی است که قدرتش در نمایش لحظه، و ویژگی‌های آن، فشردگی، شگفت‌انگیزی، وحدت تأثیر، ایستاییِ زمان و مکان و روایت تک‌محور از رخداد بیرونی است. تک‌خاطره برخلاف خاطره‌‌‌‌‌‌‌نامه‌ها، اتوبیوگرافی‌ها و تاریخ‌نامه‌های شخصی که مجموعه‌ای از احوال، اقوال، رفتارها و مشاهدات فردی را به نمایش می‌گذارند، به نمایش تک‌پرده‌ای می‌مانند. «مجموعه تک‌خاطرات» متداول‌ترین نوعِ نوشتاریِ برساخته در میان زندگی‌نوشت‌های خاطره‌محور فارسی و حاصلِ جمع‌آمدنِ چندین تک‌خاطره است که عمدتاً بین آنها شباهت‌هایی از حیث سوژه، زمان و موضوع وجود دارد و اغلب، به وساطت فرد/افرادی جز راوی فراهم می‌آید. این مجموعه‌ها از حیث موقعیت روایتی، به انواعِ خویشتن‌محور، واقعه‌محور و دیگرمحور؛ از حیث نحوۀ شکل‌گیری به انواعِ اصیل و برساخته؛ از حیث توالی خاطره‌ها به انواع منظم و نامنظم؛ از حیث تعدد راویان به انواع تک‌راوی و چندراوی؛ و از حیث موضوع به انواعی متعدد در زندگی، سفر و حرفه طبقه‌بندی می‌شوند. این مقاله به روش تحلیل محتوا و در پی مطالعه صدها زندگی‌نوشت فارسی به نگارش درآمده است.  UR - https://contemporarylit.ihcs.ac.ir/article_6150.html L1 - https://contemporarylit.ihcs.ac.ir/article_6150_154d9de72e32dbc59c21ca235c7e8178.pdf ER -